Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 18 grudnia 2019 r. sprawy ze skargi egzaminatora na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w przedmiocie unieważnienia praktycznego egzaminu państwowego na prawo jazdy kategorii B – skargę oddala.
Z uzasadnienia i akt administracyjnych sprawy wynika, że w listopadzie 2018 r. egzaminowana w Wojewódzkim Ośrodku Ruchu Drogowego zdawała część praktyczną egzaminu państwowego na prawo jazdy kategorii B. Jak wynika z akt sprawy w trakcie przeprowadzenia egzaminu egzaminowana znajdując się na drodze dwukierunkowej jednojezdniowej wykonywała zadanie nr 12, określone w tabeli nr 7 załącznika nr 2 do rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 24 lutego 2016 r. w sprawie egzaminowania osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, szkolenia, egzaminowania i uzyskiwania uprawnień przez egzaminatorów oraz wzorów dokumentów stosowanych w tych sprawach (Dz. U. z 2016 r., poz. 232 ze zm. – zwane dalej „rozporządzeniem z 24 lutego 2016 r.”) polegające na wykonaniu, z zachowaniem zasad ruchu drogowego, manewru zawracania na drodze jednojezdniowej – dwukierunkowej, przy wykorzystaniu infrastruktury drogowej (wjazdu na posesję) przy użyciu biegu wstecznego, w miejscu do zawracania wyznaczonym przez egzaminatora. Podczas wykonywania wskazanego powyżej manewru cofania, osoba egzaminowana wjechała tyłem pojazdu na chodnik (wg. egzaminatora przeprowadzającego egzamin również na pas zieleni). W tej sytuacji ok. godz. 11:26:02 egzaminator wydał osobie egzaminowanej polecenie zatrzymania pojazdu i ok. godz. 11:26:31 przerwał egzamin, wystawiając ocenę negatywną ze względu na to, że zachowanie osoby zdającej egzamin praktyczny na prawo jazdy kategorii B zagrażało zdrowiu i życiu innych uczestników ruchu drogowego.
Egzaminowana złożyła do WORD pismo w którym odwołała się od negatywnego wyniku egzaminu z powodu uniemożliwienia jej przez egzaminatora ponownego wykonania zadania.
Po przekazaniu ww. pisma do Marszałka Województwa, jako organu właściwego w rozumieniu art. 67 ust. 1 ustawy, organ ten wydał decyzję, którą orzeczono o unieważnieniu praktycznego egzaminu państwowego na prawo jazdy kategorii B, przeprowadzonego w Wojewódzkim Ośrodku Ruchu Drogowego.
Marszałek wskazał, że w sprawie osoba egzaminowana nie spełniła przesłanek określonych w § 28 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia z dnia 24 lutego 2016 r., tj. nie zaszły okoliczności uzasadniające przerwanie egzaminu, ani nie nastąpiło dwukrotnie nieprawidłowo wykonane to samo zadanie egzaminacyjne, zatem egzamin z części praktycznej powinien być kontynuowany.
Odwołanie od tej decyzji złożył egzaminator domagając się jej uchylenia. Zarzucił niedokładne i nierzetelne wyjaśnienie stanu faktycznego i prawnego oraz naruszenie przepisów ustawy. W jego ocenie organ błędnie przyjął, że tabela nr 1 załącznika nr 2 do rozporządzenia z 24 lutego 2016 r. ma charakter zamknięty, przez co nie doszukał się okoliczności uzasadniających przerwanie egzaminu z wynikiem negatywnym. Błędnie przyjął, że zastosowanie art. 52 ust. 2 ustawy wymaga doprowadzenia przez osobę egzaminowaną do realnego zagrożenia dla zdrowia lub życia uczestników ruchu drogowego. Nieprawidłowe było także ustalenie, że egzaminator podjął błędną decyzję. Odwołujący podkreślił fakt, że egzaminator nie podejmuje decyzji w trakcie egzaminu, a jedynie ocenia kwalifikację osoby egzaminowanej, a w szczególnych przypadkach (jeśli nie czuje się bezpiecznie) ma prawo również zakończyć egzamin przed wykonaniem wszystkich wymaganych zadań. Podkreślił, że unieważnienie egzaminu sprzeczne było z ustawowymi przesłankami. Organ tymczasem nie wskazał żadnego z przepisów ustawy niezgodnie z którym był przeprowadzony egzamin. Bez wskazania niezgodności z przepisami ustawy niedopuszczalne jest badanie samego wyniku egzaminu. Stwierdzanie faktu, że ewentualne nieprawidłowości miały wpływ na wynik jest działaniem wtórnym, w stosunku do niezgodności z przepisami ustawy.
SKO utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję.
Kolegium wyjaśniło, że z zalegającego w aktach sprawy dowodu w postaci nagrania audio-wideo (płyta DVD-R) odzwierciedlającego przebieg części praktycznej egzaminu państwowego na prawo jazdy kategorii B wynika, że egzamin został przerwany przez egzaminatora, w związku z wjazdem przez osobę egzaminowaną na chodnik, podczas wykonywania zadania egzaminacyjnego polegającego na zawracaniu na drodze jednojezdniowej – dwukierunkowej przy wykorzystaniu infrastruktury drogowej. Z pozostałych zebranych w sprawie dowodów wynika także, że egzaminator realizując jedno z kolejnych zadań egzaminacyjnych w ruchu drogowym polecił osobie egzaminowanej wykonanie manewru zawracania na drodze z wykorzystaniem wjazdu do posesji usytuowanej po prawej stronie drogi. Egzaminowana podczas wykonywania tego zadania w końcowej jego fazie wjechała tyłem samochodu na chodnik. Po zatrzymaniu pojazdu przez nią egzaminator wyszedł na zewnątrz pojazdu, a następnie poprosił o wyjście z auta także osobę egzaminowaną. Po powrocie do samochodu osoba egzaminowana została poinformowana przez egzaminatora o tym, że egzamin został przerwany, a wynik egzaminu jest negatywny ze względu na to, że zachowanie osoby zdającej zagraża zdrowiu i życiu innych uczestników ruchu. Taki powód przerwania egzaminu oraz ogłoszenia wyniku negatywnego został wpisany przez egzaminatora do „Arkusza przebiegu części praktycznej egzaminu państwowego na prawo jazdy”.
W dalszej części SKO powołało się na zalegającą w aktach sprawy opinię egzaminatora nadzorującego J. C. W opinii tej wyżej wymieniony odnośnie poprawności wykonania zadania egzaminacyjnego jakim było zawracanie na drodze z wykorzystaniem infrastruktury drogowej wskazał, że w jego ocenie popełniony błąd można było uniknąć zatrzymując pojazd i skorzystać z przysługującego osobie egzaminowanej prawa jakim jest możliwość dokonania korekty toru jazdy. Natomiast w kwestii kwalifikacji przez egzaminatora popełnionego błędu przez osobę egzaminowaną jakim było wspomniane wcześniej wjechanie na chodnik, opiniujący uznał, że podjęta przez egzaminatora decyzja o zakończeniu części praktycznej egzaminu w ruchu drogowym przed wykonaniem wszystkich określonych zakresem egzaminu zadań nie ma uzasadnienia merytorycznego. Powołując się na § 16 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia z 24 lutego 2016 r. i art. 52 ust. 2 ustawy oraz wytyczne określone w tabeli 1 załącznik nr 2 do rozporządzenia opiniujący podał, że popełniony błąd, tj. „wjazd tylną częścią pojazdu na chodnik” nie znajduje się w wykazie przewinień zamieszczonych w tabeli nr 1 w/w rozporządzenia, a tym samym nie może być podstawą do przerwania egzaminu. Odnośnie zapisu wynikającego z art. 52 ust. 2 ustawy opiniujący nie znalazł również merytorycznego uzasadnienia. Przepis ten stanowi, że część praktyczna egzaminu może zostać zakończona przed wykonaniem wszystkich określonych zakresem egzaminu zadań jedynie w przypadku, gdy zachowanie osoby zdającej zagraża bezpośrednio życiu i zdrowiu uczestników ruchu drogowego. Analiza egzaminu wykazała, że zachowanie osoby egzaminowanej nie zagrażało bezpośrednio życiu i zdrowiu uczestników ruchu drogowego. Na powyższą ocenę wpływ miały następujące okoliczności: osoba egzaminowana przy wjeżdżaniu tyłem pojazdu w kierunku do wjazdu na posesję w pełni panowała nad pojazdem i zatrzymanie pojazdu na chodniku nastąpiło przez osobę egzaminowaną bez interwencji egzaminatora; nie doszło do utrudnienia ruchu dla innych pojazdów lub innych uczestników ruchu ponieważ za pojazdem ani obok pojazdu nie widać pieszych lub innych uczestników ruchu, nie było narażenia kogokolwiek na bezpośrednie zagrożenia życia lub zdrowia. Nadto wjazd tyłem samochodu na chodnik odbywał się z małą prędkością, zaś wysokość krawężnika w żaden sposób nie mogła wpłynąć na ewentualne uszkodzenia koła pojazdu czy dolnej części pojazdu. W ocenie egzaminatora nadzorującego egzamin został przeprowadzony w sposób niezgodny z art. 52 ust 2 ustawy, a ujawnione nieprawidłowości miały wpływ na jego wynik. Egzaminator zakończył egzamin przed wykonaniem wszystkich określonych zakresem egzaminu zadań. Osobie egzaminowanej przysługiwała możliwość kontynuowania egzaminu w ruchu drogowym oraz możliwość powtórzenia błędnie wykonanego zadania.
Dokonując oceny powyżej opinii SKO uznało, że jest ona spójna, logiczna i stanowi dowód w sprawie w rozumieniu art. 75 § 1 K.p.a. Nie kwestionując wskazywanych przez odwołującego przysługujących mu uprawnień dyskrecjonalnych oceny kwalifikacji osoby egzaminowanej, organ zaznaczył, że zabezpieczeniem dla osoby egzaminowanej jest postępowania nadzorcze prowadzone przez uprawniony organ, który w oparciu o zarejestrowany przebieg egzaminu jest w stanie dokonać wnikliwej i rzetelnej oceny.
Kolegium podzieliło stanowisko wyrażone przez Marszałka, że dokonana przez egzaminatora ocena opisanych powyżej zdarzeń (jakie miały miejsce w trakcie części praktycznej egzaminu państwowego na prawo jazdy kategorii B była nieprawidłowa. Przyczyną unieważnienia egzaminu na prawo jazdy na podstawie weryfikacji zapisu jego przebiegu, co do kwalifikacji osoby egzaminowanej, mogą być zdarzenia wskazujące na możliwość stworzenia przez zachowanie osoby zdającej bezpośredniego zagrożenia dla życia i zdrowia uczestników ruchu drogowego. Taka sytuacja w rozpoznawanej sprawie nie miała miejsca. To prowadzi zaś do wniosku, że egzamin został przeprowadzony niezgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. Nie zaistniały bowiem żadne przesłanki do zakwestionowania przez egzaminatora części praktycznej egzaminu wynikające z art. 52 ust. 2 ustawy. Zachowanie osoby zdającej nie zagrażało bezpośrednio zdrowiu i życiu uczestników ruchu drogowego.
Wojewódzki Sad Administracyjny zważył, co następuje:
W przedmiotowej sprawie podstawą unieważnienia praktycznego egzaminu państwowego był art. 72 ust. 1 pkt 2 ustawy, co wiązało się ze stwierdzeniem, że egzamin został przeprowadzony w sposób niezgodny z przepisami ustawy. Zdaniem organów wystąpiły dwojakiego rodzaju nieprawidłowości w przeprowadzeniu egzaminu, mianowicie egzaminator nieprawidłowo zakwalifikował błędne wykonanie przez osobę egzaminowaną zadania i miało to wpływ na wynik egzaminu. Nie zaistniały przesłanki określone w art. 52 ust. 2 ustawy, tj. nie doszło do takiego zachowania osoby zdającej, które zagroziło bezpośrednio życiu i zdrowiu uczestników ruchu drogowego oraz nie zaszły okoliczności uzasadniające przerwanie egzaminu, ani nie nastąpiło dwukrotnie nieprawidłowo wykonane to samo zadanie egzaminacyjne (§ 28 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia z 24 lutego 2016 r.)
W ocenie Sądu, zgromadzony w sprawie materiał dowodowy daje podstawy do uznania, że obie z wymienionych wyżej przesłanek wydania decyzji, o której mowa w art. 72 ust. 1 pkt 2 ustawy zostały spełnione. Przede wszystkim podkreślić należy, że materiał dowodowy jest kompletny i nie pomija żadnego z aspektów mogących przyczynić się do wyjaśnienia sprawy.
Organy prawidłowo dokonały oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego i uznały, że egzamin na prawo jazdy kategorii B został przeprowadzony z naruszeniem obowiązujących przepisów. Jak wynika z powołanych przepisów, w przypadku stwierdzenia, że egzamin został przeprowadzony niezgodnie z przepisami ustawy, a ujawnione nieprawidłowości miały wpływ na jego wynik marszałek województwa unieważnia egzamin. W tym zakresie ustawa nie pozostawia organowi żadnej swobody. Każdorazowe stwierdzenie tego typu uchybienia (należycie udowodnione) musi prowadzić do unieważnienia egzaminu.
W okolicznościach rozpoznawanej sprawy z „arkusza przebiegu części praktycznej egzaminu państwowego na prawo jazdy” wynika, że powodem przerwania egzaminu i ogłoszenia wyniku negatywnego było zachowanie osoby zdającej, które bezpośrednio zagrażało zdrowiu i życiu innych uczestników ruchu. Jak wynika z akt sprawy w trakcie przeprowadzenia egzaminu osoba egzaminowana znajdując się na drodze dwukierunkowej jednojezdniowej wykonywała zadanie nr 12, określone w tabeli nr 7 załącznika nr 2 do rozporządzenia z 24 lutego 2016 r. polegające na wykonaniu, z zachowaniem zasad ruchu drogowego, manewru zawracania na drodze jednojezdniowej – dwukierunkowej, przy wykorzystaniu infrastruktury drogowej (wjazdu na posesję) przy użyciu biegu wstecznego, w miejscu do zawracania wyznaczonym przez egzaminatora. Podczas wykonywania wskazanego manewru cofania, osoba egzaminowana wjechała tyłem pojazdu na chodnik (wg. egzaminatora przeprowadzającego egzamin również na pas zieleni). Po zatrzymaniu pojazdu egzaminator wyszedł na zewnątrz pojazdu i poprosił o to samo osobę egzaminowaną. Po powrocie do samochodu poinformował osobę egzaminowaną, że egzamin zostaje przerwany i zostaje wystawiony wynik negatywny ze względu na to, że zachowanie osoby zdającej egzamin praktyczny na prawo jazdy kategorii B zagrażało zdrowiu i życiu innych uczestników ruchu drogowego.
Natomiast według stanowiska osoby egzaminowanej w czasie wykonywanego manewru zawracania zahamowała ona i samodzielnie zatrzymała samochód na chodniku, mając pełną kontrolę nad pojazdem. Na chodniku nie znajdowały się żadne osoby.
Wobec skargi osoby egzaminowanej, sporządzona została opinia egzaminatora nadzorującego dotycząca przebiegu i oceny egzaminu państwowego na prawo jazdy kat. B. W opinii tej, na podstawie nagrania audio-video oraz przeprowadzonej wizji lokalnej w miejscu przerwania egzaminu stwierdzono, że osoba egzaminowana wykonała błędnie zadanie, tj. nie zachowała właściwego toru jazdy, w wyniku czego wjechała na chodnik. Jednakże zdaniem egzaminatora nadzorującego popełniony błąd można było uniknąć zatrzymując pojazd i skorzystać z przysługującego prawa w zakresie możliwości korekty toru jazdy. Natomiast odnośnie kwalifikacji popełnionego błędu przez osobę egzaminowaną (wjechanie na chodnik), opiniujący uznał, że podjęta przez egzaminatora decyzja o zakończeniu części praktycznej egzaminu przed wykonaniem wszystkich określonych zakresem egzaminu zadań nie miała uzasadnienia merytorycznego. Egzaminator opiniujący powołując się na § 16 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia z 24 lutego 2016 r. i art. 52 ust. 2 ustawy oraz wytyczne określone w tabeli 1 załącznik nr 2 do rozporządzenia podał, że popełniony błąd, tj. „wjazd tylną częścią pojazdu na chodnik” nie znajduje się w wykazie przewinień zamieszczonych w tabeli nr 1 w/w rozporządzenia, a tym samym nie może być podstawą do przerwania egzaminu. Według opiniującego analiza egzaminu wykazała, że zachowanie osoby egzaminowanej nie zagrażało bezpośrednio życiu i zdrowiu uczestników ruchu drogowego, a na tę ocenę wpływ miały takie okoliczności jak: osoba egzaminowana przy wjeżdżaniu tyłem pojazdu w kierunku do wjazdu na posesję w pełni panowała nad pojazdem i zatrzymanie pojazdu na chodniku nastąpiło przez nią bez interwencji egzaminatora; nie doszło do utrudnienia ruchu dla innych pojazdów lub innych uczestników ruchu (za pojazdem ani obok pojazdu nie widać było pieszych lub innych uczestników ruchu); nie było narażenia kogokolwiek na bezpośrednie zagrożenia życia lub zdrowia; wjazd tyłem samochodu na chodnik odbywał się z małą prędkością, zaś wysokość krawężnika w żaden sposób nie mogła wpłynąć na ewentualne uszkodzenia koła pojazdu czy dolnej części pojazdu. W ocenie egzaminatora nadzorującego egzamin został przeprowadzony w sposób niezgodny z art. 52 ust 2 ustawy, a ujawnione nieprawidłowości miały wpływ na jego wynik. Egzaminator zakończył egzamin przed wykonaniem wszystkich określonych zakresem egzaminu zadań. Osobie egzaminowanej przysługiwała możliwość kontynuowania egzaminu w ruchu drogowym oraz możliwość powtórzenia błędnie wykonanego zadania.
Dokonując oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego Sąd podziela stanowisko wyrażone przez organ i akceptujące stanowisko egzaminatora nadzorującego, że ocena egzaminatora przeprowadzającego egzamin była niewłaściwa.
Przyczyną negatywnego wyniku egzaminu na prawo jazdy na podstawie weryfikacji zapisu jego przebiegu, co do kwalifikacji osoby egzaminowanej, mogą być zdarzenia wskazujące na możliwość stworzenia zagrożenia dla ruchu drogowego, czy zagrożenie życiu i zdrowiu uczestników tego ruchu. To zdarzenia, których interpretacja w świetle zebranych dowodów jest ewidentna. Weryfikacja zapisu przebiegu egzaminu nie pozwala na stwierdzenie, że taka sytuacja miała miejsce. Prowadzi to do wniosku, że egzamin został przeprowadzony niezgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, bowiem nie zaszły żadne przesłanki do zakwestionowania przez egzaminatora części praktycznej egzaminu wynikające z art. 52 ust. 2 ustawy, tj. zachowanie osoby zdającej nie zagrażało bezpośrednio zdrowiu i życiu uczestników ruchu.
Zarówno z uzasadnienia stanowiska organu I i II instancji, jak i zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że wjazd osoby egzaminowanej na chodnik nie zagrażał bezpośrednio bezpieczeństwu innych uczestników ruchu. W pobliżu nie znajdowały się inne pojazdy, jak i inni uczestnicy ruchu, osoba egzaminowana samodzielnie panowała nad pojazdem, a egzaminator nie dokonał interwencji (np. poprzez użycie dodatkowego hamulca, czy przytrzymanie kierownicy).
W art. 52 ust. 2 ustawy jednoznacznie wskazano, że część praktyczna egzaminu może zostać zakończona przed wykonaniem wszystkich określonych zakresem egzaminu zadań, jedynie w przypadku gdy zachowanie osoby zdającej zagraża bezpośrednio życiu i zdrowiu uczestników ruchu drogowego. Słusznie zauważyły orzekające w sprawie organu, że potencjalna możliwość stworzenia zagrożenia winna raczej być rozpatrywana w kategoriach przesłanki błędu w wykonaniu danego zadania, nie zaś jako przesłanka przerwania egzaminu praktycznego na prawo jazdy (a takie stanowisko zajął skarżący).
Nie zaszły także przesłanki z § 28 ust. 1 pkt 2 lit a rozporządzenia z 24 lutego 2016 r., gdyż osoba egzaminowana nie wykonała dwukrotnie nieprawidłowo tego samego zadania egzaminacyjnego.
Sad podziela wyrażany w orzecznictwie sądów administracyjnych pogląd o braku możliwości przypisywania sądom, jak i organom administracji publicznej uprawnienia do oceny kwalifikacji osoby egzaminowanej, a co za tym idzie wyniku egzaminu, które to uprawnienia bezspornie przysługują osobie egzaminatora. Niemniej jednak, wbrew stanowisku skarżącego, posiadane przez niego uprawnienia dyskrecjonalne, pozwalające na sprawdzenie umiejętności osób poddających się egzaminowi na prawo jazdy w zakresie zgodnego z przepisami, bezpiecznego, energooszczędnego, sprawnego i nieutrudniającego innym uczestnikom ruchu poruszania się, nie uprawniają na arbitralne, niemożliwe do zakwestionowania stwierdzenie, czy osoba egzaminowana posiada, czy też nie posiada wymaganych kwalifikacji, niezbędnych do kierowania pojazdem mechanicznym. Zabezpieczeniem osób egzaminowanych przed takim rozstrzygnięciami, podejmowanym zazwyczaj w sytuacji dynamicznej, w której brak jest czasu na spokojną ocenę sytuacji, jest właśnie postępowanie nadzorcze prowadzone przez uprawniony organ, który w oparciu o zarejestrowany przebieg egzaminu jest w stanie dokonać rzetelnej, spokojnej oceny zasadności stanowiska egzaminatora (por. WSA w Warszawie z 13.03.2019 r., sygn. VII SA/Wa 1801/18).
Nadto Sąd podkreśla, że – wbrew zarzutom skargi – materiał dowodowy jest kompletny i nie pomija żadnego z aspektów mogących przyczynić się do wyjaśnienia sprawy. Nie zostały zatem naruszone zasady określone w art. 7, art. 77, art. 80 K.p.a. Organy obu instancji z w sposób wyczerpujący zebrały i rozpatrzyły wystarczający do jej rozstrzygnięcia materiał dowodowy. Organ odwoławczy przedstawił uzasadnienie faktyczne decyzji oraz wyjaśnił jej podstawę prawną, a tym samym nie doszło do naruszenia art. 107 § 3 K.p.a. Wskazał dowody na jakich się oparł i dokonał ich oceny.
Reasumując Sąd uznał, że wbrew stanowisku skarżącego, w sprawie wystąpiła przesłanka unieważnienia części praktycznej egzaminu, w oparciu o przepis art. 72 ust. 1 pkt 2 ustawy, został on przeprowadzony w sposób niezgodny z przepisami, a ujawnione nieprawidłowości miały wpływ na wynik egzaminu.
Mając powyższe na uwadze Sąd, na podstawie art. 151 P.p.s.a. skargę oddalił.
Egzaminator złożył skargę kasacyjną.
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu w dniu 21 czerwca 2023 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z dnia 18 grudnia 2019 r. sygn. akt IISA/Rz 1120/19 w sprawie ze skargi na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Rzeszowie z dnia 25 czerwca 2019 r. w przedmiocie unieważnienia praktycznego egzaminu państwowego na prawo jazdy kategorii B oddala skargę kasacyjną.
II GSK 245/23 – Wyrok NSA